گفتگوی مهر با ابوالفضل كرمی، ۱
شاعری که نگهبان بانک است
بلک بلاگ: از بی پولی شاعر شدم! از فقر! آهنگساز آلبومم گفت برای شعرهای این آلبوم باید به شاعر پول بدهی. دو تا از آهنگ ها مانده بود و شعر نداشت. گفتم پول که ندارم، خودم شعر می نویسم!
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: ابوالفضل کرمی متولد ۱۳۵۴ در شهر زنجان و ساکن تهران، از آن شاعران قدرنادیده روزگار ماست. شاعری که البته تنها به شاعری اکتفا نکرده و به چندین هنر آراسته است. خطاطی، نقاشی، خوانندگی موسیقی سنتی و قرائت قرآن از دیگر هنرهایی است که ابوالفضل کرمی در هرکدام از آنها دستی بر آتش دارد و انصافا در هیچ کدام آنها کم هم نگذاشته است. هم در شعر، و هم در خطاطی و نقاشی و موسیقی سنتی و هم قرائت قرآن، سال ها شاگردی کرده و در آنها به پختگی و ثبات رسیده است.
در خطاطی هم نستعلیق را خوش می نویسد، هم کتابت را. در موسیقی سنتی سال ها شاگرد علیرضا قربانی بوده و آلبومی «سرگشته» را در عنفوان جوانی خوانده و پخش کرده است. در قرائت قرآن شاگرد برادرش بوده و قرآن را خوب می خواند. در شعر دو کتاب دارد که کتاب «بغضی سفالی» مجموعه غزل های اوست و کتاب «دقایق»، شامل تک بیت هایش. در نقاشی و طراحی هم در محضر چند تن از نقاشان به نام کشور شاگردی کرده و حالا نخستین کتابش به نام «سیمای شاعران» با هزینه شخصی خودش به چاپ رسیده است.
بهانه گفتگوی ما با ابوالفضل کرمی، کتاب سیمای شاعران بود که اخیرا با همکاری انتشارات خانه هنرمندان انتشار یافته است. سیمای شاعران دربردارنده تصویر ۴۲ تن از شاعران معاصر است؛ از نیما یوشیج و ملک الشعرای بهار و پروین و فروغ و اخوان بگیرید تا برسیم به قیصر و محمدعلی بهمنی و علی محمد مودب و سعید بیابانکی و دیگران و دیگران. اهمیت کتاب سیمای شاعران از آن جهت است که تابحال طراحان و نقاشان کمتر به شاعران توجه داشته اند و کمتر به چهره آنها دقیق شده اند. تا بوده، چهره بازیگران و خوانندگان و دیگر چهره های هنری مورد توجه آنها بوده است، و نه شاعران؛ بخصوص شاعران معاصرتر. شاید کرمی از معدود نقاشانی باشد که یک کتاب مختص به شاعران ترتیب داده است و به جدیت و اولویت، در چهره «شعر» و «شاعر» دقت کرده است.
از این رو ما به بهانه سیمای شاعران به سراغ او رفتیم، اما در این گفتگوی تفصیلی در رابطه با همه تجربیات وی در رشته های مختلف هنری، بخصوص شعر و نقاشی، صحبت کردیم. گفتگو با شاعر و نقاش و هنرمندی که البته نگهبان بانک است!
در ادامه متن مشروح بخش اول گفتگوی مهر با ابوالفضل کرمی را می خوانید؛
* آقای کرمی شما تهرانی هستید؟
ردیبهشت ۱۳۵۴ در زنجان به دنیا آمدم ولی دو سه ساله بودم که به تهران آمدیم. از اول به هنر علاقه داشتم. درسم خیلی خوب نبود، ولی هنرم خوب بود. از هفت سالگی فهمیدم که یک چیزهایی بلد هستم. نقاشی ام از تمام بهتر بود، خطم از تمام بهتر بود. من از دوم دبستان تا دبیرستان در تمام مسابقاتی که شرکت کردم همیشه نفر اول بودم. یعنی مسابقه ای نیست که دوم شده باشم. نه فقط در خط و نقاشی، در قرائت قرآن هم همینطور بود. دوم دبستان بود که معلم مان گفت کی می تونه قرآن بخونه؟ من هنوز آن لحظه را یادم است که کنار کی نشسته بودم و دیگر بچه ها چطوری قرآن می خواندند. وقتی دیدم که بچه ها خوب قرآن نمی خوانند، تصمیم گرفتم خودم قرآن بخوانم. نوبت من که شد، از تمام بهتر خواندم. فکر نمی کردم که در قرائت قرآن هم خوب هستم. آنجا فهمیدم که صدایم هم خوب است. توی مسابقات قرآن هم همیشه اول شدم؛ از دبستان تا دبیرستان.
* پس به چندین هنر آراسته بودید.
نقاشی و خط و قرآن و.. همه را با هم دوست داشتم. نمی توانستم این را بچسبم و آنرا ول کنم. به خاطر همین است که هیچوقت نتوانستم بگویم که من شاعرم، من نقاشم. چون از اول همه را با هم پیش بردم. بخصوص دوم راهنمایی؛ مستندهای روایت فتح را یادتان است؟ من دوازده سالم بود. اول راهنمایی بودم که خیلی تحت تاثیر روایت فتح قرار می گرفتم. ما توی خانواده زیاد بودیم؛ از دو تا مادر، ۹ تا برادر و خواهر بودیم و داداش هایم همه توی جبهه بودند. بچه بودم ولی صدای مرتضی آوینی را خیلی دوست داشتم. آنجا یک آوازی شنیدم که به نظرم استاد شهرام ناظری بود. تحت الشعاع قرار گرفتم و با خودم گفتم آیا من هم می توانم بخوانم یا نه؟ دیدم می توانم. موسیقی سنتی تحریر می خواهد. شروع کردم به تمرین تحریر. چند تا از دوستان بودند که تشویقم می کردند و من هم زود سنتی خواندن را یاد گرفتم و افتادم در زمینه موسیقی سنتی. شانزده هفده سالگی بود که برای یک تست به صداوسیما رفتم و در امتحان آواز حائز رتبه خوبی شدم و طبق نمرات داوران از تمام بهتر بودم. یادم نمی رود با این که اسلام شهر بودیم، پول نداشتم خودم را به محل مسابقات که کنار سازمان انتقال خون بود، برسانم. واقعا پول چهار تا بلیط را نداشتم که تا اینجا بیایم و برگردم. خلاصه در این مسابقه هم اول شدم و برای موسیقی سنتی انگیزه بیشتری پیدا کردم. در یک مقطع شاپور رحیمی استاد من بود. همینطور استاد مصطفی کمال پور تراب که یکی از بزرگان و دکترای موسیقی است، استادم بودند. استاد کمال پور کسی بود که هرکس با او سلام و علیک می کرد، افتخار می کرد. من دو دوره شاگرد ایشان بودم و موسیقی سنتی را هم به شکل جدی دنبال کردم.
* پس به غیر از شعر و نقاشی و قرآن، موسیقی را هم دنبال کردید!
بله. من سه سال هم شاگرد علیرضا قربانی بودم.
* این ها را نمی دانستم. الان هم می خوانید؟
بله. چرا نخوانم؟(می خندد). اگر بگویید می خوانم. من موسیقی را همیشه ادامه دادم. ولی در مدت سربازی هم بی قرار بودم و دنبال یک هنر دیگر رفتم؛ خطاطی و خوشنویسی. دو تا رفیق خیلی خوب خطاط داشتم و به واسطه کمک همان ها، مدرک عالی خطاطی ام را در دوران سربازی گرفتم. هم خط نستعلیق و هم کتابت.
استعدادم خوب بود. توی هرچیزی که بد بودم، توی هنر خوب بودم. نقاشی ام هم در آن دوران خوب بود واقعا.
* شنیدم شما آلبوم موسیقی سنتی هم دارید. درست است؟
بله، درست است. یکبار به یکی از هم خدمتی هایم که آهنگساز بود، زنگ زدم و گفتم مجید! می خواهم موسیقی سنتی کار کنم. گفت بیا. رفتم پیش او و با هم چند تا کار ساختیم. من سر همین آلبوم خیلی پول خرج کردم. پول یک ماشین پژو را خرج این آلبوم کردم. با هر سختی که بود کار کردیم، ولی موفق نبود. جالب است که همین آلبوم امروز در سایت های مختلف فروخته می شود، یا این که آهنگ های آن در آوار انتظار ایرانسل استفاده می شود، ولی هیچکدامش کار من نیست و پولی به من نمی رسد.
*چه طور سر و کارتان به شعر افتاد؟
من از بی پولی شاعر شدم! از فقر! مجید وطنیان به من اظهار داشت که برای شعرهای این آلبوم باید به شاعر پول بدهی. دو تا از آهنگ ها مانده بود و شعر نداشت. گفتم من پول ندارم! بعد به او گفتم «مجید! من قبلا یک ترنم هایی داشتم. بچه که بودم یک چیزهایی می گفتم. حالا که پول شعر نیست، خودم شعرها را می نویسم». او هم گفت برو امتجان کن، ببین می شود یا نه. دو تا از شعرهای آن آلبوم را خودم نوشتم و با همان شعرها آهنگ ها را ساختیم. ولی باور کنید تا سال ها من از شعر بیزار بودم. فقط حافظ می خواندم و سعدی و مولانا و خیام. آن زمان حتی وقتی که شعر قیصر را می خواندم، بدم می آمد. می گفتم اینها چیه؟ زبان رو خراب کرده! فگر می کردم بد است. الآن که باردیگر شعر قصیر را می خوانم، می بینم به معجزه نزدیک است. خلاصه این که بله… از بی پولی وارد داستان شعر شدم.
* این آلبوم موسیقی چه سالی تولید شد؟
سال ۷۸. از همان موقع بود که شروع کردم به خواندن شعر معاصر. شعر فاضل نظری را خواندم و از آن موقع تا هنوز عاشق شعرهای او هستم. اوایل اصلا نمی دانستم کجا باید بروم و چکار باید بکنم. ولی حس کردم یک چیزی در من زنده شده است. یک چیزی که خیلی پرارزش است و می خواهد زندگی ام را متحول کند. چیزی که ورای این هنرهای دیگر است. می دانستم که زندگی ام را متحول می کند و با همه هنرهای قبلی فرق می کند. با این که شعر را دیر شروع کردم، اما اثر زیادی روی من گذاشت. احساساتی بودم، احساساتی تر شدم. چون با کلمه مأنوس شدم. کسی که با کلمه ارتباط دارد، با کلمه خوشحال می شود، با کلمه به هم می ریزد. هر کلمه برایم معنی و مفهوم جدیدی پیدا کرد. یک نفر یک محبتی می کرد، یک جور دیگر می فهمیدم.
* پس شعر خیلی بر زندگی شما تأثیر داشته است. یعنی بعد از تجربه خطاطی و موسیقی و نقاشی و… به شعر رسیدید. جلسه ای هم شرکت کردید؟
بله. شعر خیلی روی من تأثیر گذاشت. کتاب گریه های امپراطور فاضل را خواندم و در جلسات استاد بیابانکی شرکت کردم. یک دفعه تنفرم از شعر به عشق تبدیل شد. قبلش شعر معاصر را جدی نخوانده بودم و بدم می آمد. وقتی کارهای فاضل را خواندم، خوشم آمد. اصلا انگار داشت حرف دل من را می زد. الآن هم نسبت به شعر فاضل همین حس و حال را دارم. بعد جلسات استاد بیابانکی را پیدا کردم و دیدم چه شاعری است! من نگهبان بانکم. می دانید؟ شعر هم دارم «راستی سهم من از گنج تو ویرانی بود / سهمم از کاخ بلند تو نگهبانی بود».
* واقعا نگهبان بانک اید؟
بله. ۲۷ سال است نگهبان بانک هستم. همه دوستان هم می دانند. من یک اخلاقی هم دارم؛ این که در همه هنرهایی که آنها را دنبال کردم، پیش اساتید شاخص و قله ها رفتم. سعید بیابانکی کم کسی نیست، دکتر یاسمین کم کسی نیست، بیژن ارژن در رباعی سرآمد است، علیرضا قربانی در موسیقی همینطور. چندسال هم شاگرد استاد علی محمد مودب بودم. آن زمان که شعرهای معاصر را زیاد نمی فهمیدم، غزل های استاد مودب را دوست داشتم. استاد مودب یکی از آدم هایی بود که در اخلاق من اثر گذاشت. شخصیت اش در اخلاق من اثر گذاشت و آدم بهتری شدم. آدم دنبال دوست خوب می گردد که از او چیزی یاد بگیرم. با این که با استاد مودب همسن هستیم، ولی من از او خیلی یاد گرفتم.
* درباره کتاب «بغضی سفالی» صحبت کنیم که غزل های شما در آن چاپ شده است. چرا بغضی سفالی؟ «بغض سفالی» بهتر نبود؟
خودم هم دوست داشتم بغض سفالی باشد ولی در یکی از شعرها ترکیب «بغضی سفالی» وجود دارد. آن زمان آقای حبیبی کسبی هم به من گفت بغض سفالی بهتر است، ولی نمی دانم چرا گوش نکردم.
* چه شد بعد از این همه سال تجربه شاعری تصمیم به چاپ کتاب گرفتید؟
من دویست سیصد تا غزل داشتم. البته شعر ضعیف هم بین آنها زیاد بود. مدت ها از نوشتن شعرها گذشته بود و خواستم که گزیده ای از آنها را چاپ کنم تا یادگاری بماند.
* بهانه این گفتگو کتاب «سیمای شاعران» و طراحی چهره شاعران بود. نمی دانستم که شما مجموعه شعر هم چاپ کرده اید. با همین مرور کوتاهی که بر شعرها داشتم، باید بگویم که واقعا از خواندن شعرها خوشحالم و می توانم بگویم شما یک شاعر قدرنادیده هستید. یعنی این شعرها روان و ساده و خواندنی آنطور که باید دیده نشده اند. چرا؟
ببینید؛ من آدم شادمانی هستم، ولی شما در این شعرها نمی توانید حتی یک بیت شاد پیدا کنید. خودم احساس خوشبختی زیادی دارم و خیلی خوشحالم از این که خدا به من فرصت داده تا مردم را دوست داشته باشم و کار هنری و ادبی کنم. من از این که خدا به من فرصت داده مردم را دوست داشته باشم، خوشحالم. من عاشق مردمم. از خدا می خواهم که اگر یک روز می خواستم از دنیا بروم، به خاطر همین مردم باشد. دوست شان دارم؛ دست خودم نیست. اگر جنگ می شد، من می رفتم. زمان جنگ هم رفتم ولی نگذاشتند. سنم کم بود. الآن هم اگر جنگ شود، هم خودم می روم، هم بچه هایم را هم می برم. و همین شادمانی برای من بس است. هیچوقت دنبال این نبودم که خودم و شعرم و هنرم دیده شود.
* در شعر از کسی تأثیر گرفتید؟ در نوشتن این شعرها سرمشق و الگویی هم داشتید؟
واقعا ساده شعر گفتن دشوار می باشد. چرا؟ به جهت اینکه من کلی واژه ثقیل هم بلد هستم که می توانم در شعرم از آنها استفاده کنم ولی مجبورم حذف کنم. چون دوست ندارم زبان شعرم سخت و پیچیده و نخبگانی باشد. وقتی یک کلمه را در شعر حذف می کنی، خیلی دشوار می باشد که بتوانی در همان وزن و قافیه، کلمه مناسب تری پیدا و برایش جایگزین کنی. پس مجبور می شوی که کل آن مضمون یا بیت را کنار بگذاری. برخی از مضامین که آبکی می شود، به خاطر همین است. مجبور می شوم بی خیال آن کلمه شوم و با کلمه دیگری جایگزینش کنم. البته الآن فکر می کنم که کاش از آن کلمه استفاده می کردم. به هر حال کسانیکه شعر من را می خوانند خودشان شاعر هستند یا علاقمند به شعر و ادبیات هستند. شاید لازم نبود اینقدر سختی به خودم بدهم.
* پس تلاش داشتید شعرتان روان و ساده باشد. یعنی این یک اتفاق نیست، بلکه با قصد به این زبان رسیده اید.
بله. من حتی یک واو هم در شعرم جا نگذاشته ام. اصلا ارکان جمله را به هم نزده ام. انگار که دارم با مخاطب حرف می زنم. خب این سخت است؛ من پدرم درآمد تا بتوانم اینطوری شعر بنویسم.
* جالب است که شعر خود شما این ویژگی های زبانی را دارد ولی خودتان عاشق شعر فاضل هستید که از جهات زیادی با شعر شما متفاوت است. چون فاضل هم ارکان جمله را به هم می ریزد، هم مضامین پیچیده ای دارد و هم زبان کلاسیک. ضمن اینکه غزل فاضل نظری در بسیاری از شعرها نسبت عمودی ندارد.
البته بعضی شعرهای من هم نسبت عمودی ندارد. ولی شعر فاضل بله، بسیاری از غزل ها نسبت عمودی ندارد و اغلب بیت محور است. البته استاد خرمشاهی می گفت این ساده انگارانه است که بگویی تمام بیت های غزل های حافظ هم به همدیگر وصل هستند. اینطوری نیست. یک بیت می گوید دوستت دارم، یک بیت می گوید دوستت ندارم. البته با همان ظرائف و ایهام و ابهام و… خودش.
* ولی بیت های شعر فاضل گاهی با هم تناقض صد در صدی دارند. یعنی در یک غزل شما می بینی دو حرف کاملا متضاد را بیان می کند که تو نمی فهمی بالاخره نگاه شاعر به عشق چیست.
البته الآن نگاه ما اینطوری است. شاید بعدها در رابطه با شعر او طور دیگری قضاوت کنند. ۵۰ سال پس از فوت حافظ هم کسی که تذکره نویس بوده، در رابطه با حافظ نوشته «شاعر خوبی است؛ پیچیده و غامض شعر می گوید!». آن زمان می گفتند حافظ پیچیده و غامض شعر می گوید. به نظر من باید ۵۰ سال بگذرد تا در رابطه با شعر شاعران معاصر قضاوت کنند.
* بله. در مقایسه با غزل صائب، غزل فاضل نظری عمودی تر است. در بعضی غزل های او که محور عمودی کاملا حفظ شده است و اتفاقا جزو غزل های ماندگار اوست. مثل غزل «از باغ می برند چراغانی ات کنند / تا کاج جشن های زمستانی ات کنند».
پسر من تمایلی به شعر و ادبیات و هنر ندارد ولی یک مرتبه شعری را آورد و از من پرسید بابا این شعر کیست؟ گفتم شعر فاضل است. گفت چقدر خوب است! البته من کتاب های اخیر فاضل را زیاد دوست ندارم.
* بله. کتاب های اخیر فاضل نسبت به کتاب های اولش افت پیدا کرده اند. درواقع سه کتاب اولش «گریه های امپراطور»، «اقلیت» و «آن ها» بهترین کتاب های وی هستند.
من هم بیشتر با این سه کتاب ارتباط می گیرم. البته در کتاب های بعدی هم شعر خوب دارد، ولی این سه اثر نماینده شعر او هستند.
* درباره شعر خودتان هم صحبت کنیم. یک رگه اعتراضی در شعرهاست که ظاهرا با روحیه شخصی خود شما چندان سازگار نیست. گفتید انسان شاد و خوشحالی هستید. پس چرا در شعرها این قدر اعتراض دارید؟ اعتراض هم به این معنا که شعرتان راوی دردها و درددل ها و شکایت ها و قصه ها و غصه های آدم ها است. دلیل خاصی دارد؟
درد در جامعه زیاد است. بعضی روان شناس ها می گویند اگر می خواهی احساس خوشبختی داشته باشی، باید آدم های اطرافت هم آدم های خوشبختی باشند؛ وگرنه احساس خوشبختی نمی کنی. من به تنهایی زندگی خوبی دارم؛ خانه ام را ساخته ام، بچه دارم، ماشین دارم. ولی اینها کافی نیست. زمانیکه داشتم خانه ام را می ساختم به خانمم گفتم من ای کاش می شد به کارگرها ناهار بدهیم. خانمم گفت سخت است؛ ساخت این خانه شش ماه طول می کشد، چطوری غذا بدهیم؟ یادم است یک روز موقع صبحانه، آنها نشستند برای صبحانه خوردن. ما هم املت درست کرده بودیم و من داشتم می خوردم.
دیدم آنها هم نشسته اند و دارند یک غذای ساده می خورند و گریه ام گرفت، بعد همراه من خانمم هم گریه کرد! گفتم من نمی توانم غذا بخورم. وقتی آنها شاد نیستند، من دیگر احساس شادی نمی کنم. وقتی دوستانم مستأجر هستند ولی من خانه خودم را ساخته ام، احساس شادی نمی کنم. از این خانه دار شدن خیلی لذت نمی برم. چندبار توی خانه کباب درست کردیم؛ یکبار که برادرم میهمان ما بود، گفت نکن این کار را. گفتم همه مردم کباب می خورند ها! گفت نه، تو این کار را نکن. منظور این که دیگر در خانه کباب درست نکردیم تا بوی آن بین همسایه ها پخش نشود. این همزادپنداری را من دارم.
*و همین نگاه به زندگی و جامعه، در شعر شما هم بروز پیدا کرده است.
صدبار گفتم از جهان چیزی نمی خواهم
هی باز می پرسند هان! چیزی نمی خواهم؟
آری، تدارک دیده ای ممنونم اما من
از سفره جز یک لقمه نان چیزی نمی خواهم
وقتی که سکاندار کشتی هم خود دریاست
با این حساب از بادبان چیزی نمی خواهم...
بله. گفتم که به شخصه آدم شادی هستم، ولی وقتی می خواهم شعر بنویسم نمی توانم چشمم را روی دردهای مردم ببندم.
ادامه دارد...
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب