یادداشتی از نعمت الله فاضلی؛
زوال پدرسالاری و ظهور پدردوستی
در این فضای جدید مهر پدری نیز همپای مهر مادری رشد و توسعه می یابد. باری، ما با زوال پدرسالاری روبروییم و با ظهور پدردوستی.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، نعمت الله فاضلی استاد انسان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به مناسبت روز پدر در یادداشتی با عنوان زوال پدرسالاری و ظهور پدردوستی، به این مسئله اجتماعی پرداخته است: خدمت دوستان فرهیخته و نازنینم میلاد امام علی (ع) و روز پدر را صمیمانه تبریک می گویم و بهترین ها را برایتان آرزو دارم. یادتان باشد که اگر در زیر سایه مهر و محبت پدر و مادر هستید، قدرشان را بدانید. من که حالا از وجود هر دو آنها محرومم می دانم که شنیدن صدای گرم و عاشقانه پدر و مادر واقعاً پاره ای از نیاز وجودی ما آدم هاست. وقتی این صدا نیست، جایی از روح و روان آدمی با خودش درگیر است و کاستی عمیقی را تجربه می کند. همین که پدر و مادرتان شما را نگاه کند، دلش برایتان تنگ شود، منتظر آمدن تان باشد، بگوید قربون تون برم ننه جون، بوستان کند، یا گاهی پدرانه غر بزند، و هزار مهربانی ریز و درشتی که پدر و مادرها بلدند، همین اینها نیاز انسانی ما هستند و با همین ها زندگی می شود زندگی. قدر بدانید و بروید همین الان پدر و مادرتان را طواف کنید. دورشان بگردید. یک دفعه هم به نیابت ما یتیم ها پدر و مادرتان را طواف کنید. بگویید همه ما آدم ها شما پدر و مادرها را دوست داریم و به شما و وجودتان محتاجیم. می دانید به قول مرحوم استاد قانعی راد ما با زوال نهاد پدرسالار روبرو می باشیم و این زوال را همه جا شاهد می باشیم. اما مهر پدری زوال پذیر نیست. اتوکلاینبرگ در کتاب «روان شناسی اجتماعی» توضیح می دهد که «مهر مادری» در دنیای انسان ها امری اجتماعی است و در دنیای مدرن این مهر تقویت شده است. گمان می کنم حالا شاهد گسترش مهر پدری هم هستیم. در نتیجه کاهش تعداد فرزندان و گسترش تحصیلات عالی و سواد در ایران و بسیاری عوامل دیگر، مهر پدری نیز تقویت شده است. جامعه ما از فضای پدرسالاری کم کم فاصله گرفته و این فاصله گرفتن در دهه های آینده بیش تر هم خواهد شد، اما نیاز مبرم ما به محبت خانوادگی نه فقط کم تر نشده است بلکه بیش تر و بیش تر از همیشه است و خواهد بود. در این عصر تنهایی، دوری ها، غربت ها، هجرت ها، غم ها و خیلی از گرفتاری های ریز و درشت زندگی، شاید چشمه زلال و بی انتهای مهر مادر و پدر، همچنان بزرگ ترین منبع آرامبخش و پناهگاه عاطفی و روانی ما باشد. شاید نهاد خانواده دیگر قوام و دوام پیشین خودرا نداشته باشد و نتواند در آینده حفظ کند، اما مناسبات خانوادگی همچنان باقی می مانند، مناسبات انسانی و محبت آمیزی که اساس آن مهر مادری و پدری است. در این فضای جدید مهر پدری نیز همپای مهر مادری رشد و توسعه می یابد. باری، ما با زوال پدرسالاری روبروییم و با ظهور پدر دوستی. البته برخی ممکنست استدلال کنند که «افزایش خانه های سالمندان را به چه صورت می توانیم توضیح دهیم؟ رابطه های جنسی بیرون ازدواج، ازدواج های سفید و افزایش سقط جنین و افزایش تنش میان فرزندان و دعوی میان فرزندان برای نگهداری پدر و مادر پیر را به چه صورت می توانیم توضیح دهیم؟ در کشورهای صنعتی گویی این حالت ها را هم پشت سر گذاشته اند و در حالت هایی پیشرفته تر قرار دارند. برای مثال در حلقه هایی پدیده های جدید (شاید هم قدیمی) در حال سر برآوردن هستند. و در زیر پوست جامعه وجود دارد. برای مثال زنای با محارم (مادر و پسر، پدر و دختر، خواهر و برادر، عمه و برادر زاده و الی آخر..). تعویض همسر در مهمانی ها و آبستن شدن زنان از مردان غیر از همسر و نگهداشتن فرزند و الی آخر… این نزدیکی های جنسی و عشق ورزیدن ها را به چه صورت می توانیم توضیح دهیم؟ با مهر مادری و پدری؟» پاسخ این نکات روشن است. دنیای انسانی خصوصاً در جهان امروز، جهان پیچیدگی و دنیای تناقضات است. در دنیای ما به نحو تناقض نمایی (پارادوکسیکال) زشتی و زیبایی، مهربانی و خشونت، فقر و فراوانی، و … بطور انبوه تولید و بازتولید می شوند. پدیده هایی که اشاره کردید عمدتاً بیان کننده سست شدن نهاد خانواده (سنتی) هستند و نه بیان کننده «زوال مهر پدری». بله، سرای سالمندان هم پدیده ای رو به گسترش است؛ اما این پدیده عمدتاً به خاطر افزایش شاخص «امید به زندگی» و «سالمند شدن جامعه» است و نه لزوماً کاهش مهر پدری. سایر نکات هم هر کدام تبیین های خودشان را دارند. اتفاقاً به سبب وجود همین تنش ها و کشمکش ها، نیاز ما به مهرورزی به والدین بیش تر می شود و شده است. البته شکل های «مهرورزی مدرن» هم باید در نظر گرفت. پدران دیگر مانند گذشته فرزندان را برای تربیت کردن تنبیه نمی کنند؛ و فرزندان هم مانند گذشته مهرورزی شان را از راه زیستن کنار والدین و خانواده گسترده، ابراز نمی دارند. نقش های خانوادگی تغییر کرده اند؛ اما الگوهای فرهنگی و طرح واره های شناختی تازه ای از مادری و پدری در حال ظهور و شکل گیری است. این مساله فقط امر روان شناختی نیست. واقعیت این است که برداشت ها و ذهنیت تعدادی از مفاهیم مادری و پدری در حال تغییر هستند. در عین حال در نظر داشته باشیم که مراد از گسترش مهر پدری، افزایش محبت پدران به فرزندان است. برخی پدیده ها مانند رشد خانه های سالمندان بیان کننده نامهربانی فرزندان به پدران است نه کاهش محبت پدرانه. بله، می توان گفت برخی فرزندان توجه کافی به والدین خودرا ندارند. دنیای پدرانه رو به گسترش است. نگاهی به میزان سرمایه گذاری هایی که پدران برای فرزندان شان می کنند یکی از شاهدهای تجربی محکم برای بسط مهر پدرانه است. در تاریخ ما هیچ گاه چنین پدیده ای را نداشته ایم.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب