حجت الاسلام سبحانی مطرح كرد؛
حاضر کردن قرآن در صحنه تولید دانش های متعدد امری ضروریست
رئیس قطب تعمیق باورهای دینی در نشست هم اندیشی با برخی از اندیشمندان ترکیه اظهار داشت: راه برون رفت از چالش جدی انسان معاصر را حاضر کردن قرآن در صحنه تولید دانش های متعدد می دانیم.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، اولین جلسه بین المللی با عنوان «هم اندیشی مرجعیت علمی قرآن کریم با هدف پاسخگویی به مسائل فکری جامعه معاصر» با حضور تعدادی از اندیشمندان و محققان دانشگاه های ترکیه، روز یکشنبه، یکم خرداد ۱۴۰۱، ساعت ۲۰: ۳۰ در سالن همایش های غدیر به میزبانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و با همکاری مؤسسه البیان للتواصل و التأصیل برگزار گردید.
این نشست با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی سبحانی، رئیس قطب تعمیق باورهای دینی با مبحث «ظرفیت ها و شیوه های تحقق مرجعیت علمی قرآن» شروع شد.
حجت الاسلام سبحانی اظهار داشت: این جلسه در شرایطی تشکیل می شود که جهان درحال تحولات جدی است و امت اسلامی با چالش ها و نیازهای اساسی مواجه می باشد. به رغم وجود مکاتب مختلف و داعیه داران متفکران بزرگ بشری، امروز انسان معاصر در حوزه نظر و اندیشه و همینطور عمل، گرفتار چالش ها و پرسش هایی است. طبعاً این شرایط، مسئولیت بزرگی را متوجه دانشمندان و عالمان عرصه دین و اسلام می کند.
وی اضافه کرد: افزون بر تلاش هایی که متفکران و علمای اسلامی در عرصه های مختلف انجام می دهند، امروز امت اسلامی از یک عقبه فکری و معرفتی منسجم برخوردار نیست. مراکز علمی و پژوهشی اسلامی در سرتاسر جهان اسلام که مشغول تربیت و تولید دانش دینی هستند، از یک راهبری مشترک و واحد برخوردار نیستند، این در شرایطی است که متأسفانه چهره غالب در جهان اسلام و آنچه که رسانه های غربی دنبال می کنند، نشان دادن یک چهره واژگون از اسلام و تفکر و معرفت اسلامی است.
رئیس قطب تعمیق باورهای دینی با مبحث «ظرفیت ها و شیوه های تحقق مرجعیت علمی قرآن» اظهار داشت: گروههای تندرو در جهان اسلام که خودشان دست نشانده جهان استکبارند یا تحریک جهان استکبار را بر عهده دارند، امروز با خشونت و خشونت ورزی تلاش می کنند تا چهره اسلام را از صورت عقلانی و اعتدال خارج کنند و صورتی ضد بشری و ضد تمدنی به اسلام بدهند. درحالی که قرآن کریم بزرگ ترین و بهترین صورت تمدنی و انسانی را از حقیقت و ماهیت اسلام پرده برمی دارد.
وی افزود: امروز تردیدی نداریم که معرفی قرآن کریم و معارف آن، می تواند بهترین ابزار و بهترین زمینه برای بیان حقایق و رفع نیازهای انسان معاصر باشد. علیرغم این حقیقت که همه به او اعتراف داریم، این پرسش مطرح است که چرا تابحال چنین چیزی اتفاق نیفتاده و به رغم تلاشی که برای معرفی قرآن و معارف آن شده، می بینیم نه تنها حقیقت زندگی مسلمانان و عرصه تعلیم آنان آکنده از معارف قرآن نیست، بلکه برعکس، نظام اندیشه مسلمین و سبک زندگی آنها، از تمدن های غیردینی و بیگانه تبعیت می کند.
حجت الاسلام سبحانی اظهار داشت: ما پاسخ به این پرسش را که چرا قرآن کریم در صحنه زندگی و تمدن مسلمین رواج پیدا نکرده در این می دانیم که قرآن در صورت های علمی و تمدنی ترجمه نشده و به عرصه مطالعات علمی راه پیدا نکرده است. آنچه مدنیت و صحنه واقعی حیات انسان را امروز اداره می کند، دانش هایی است که در رشته های مختلف درحال تولید و ترویج است. اگر نهضت علمی در جهان اسلام بر محور قرآن اتفاق نیفتد، نهضت های سیاسی و اجتماعی به سرانجام نخواهند رسید.
وی افزود: ما راه برون رفت از این چالش جدی را حاضر کردن قرآن در صحنه تولید دانش های متعدد می دانیم.» ما امروز نیازمند تجدید فلسفه، الهیات، اخلاق، علوم انسانی و حتی علوم طبیعی بر مبنای آموزه های قرآنی هستیم. اگر نهضت علمی در جهان اسلام بر محور قرآن اتفاق نیفتد، نهضت های سیاسی و اجتماعی به سرانجام نخواهند رسید. جریانات اسلام گرا در طول دهه های گذشته، شاید پیشرفت های زیادی هم داشته اند، اما در حوزه دانش های متعدد و ورود اسلام و قرآن در صحنه دانش ها چندان توفیقی نداشته اند.
رئیس قطب تعمیق باورهای دینی با مبحث «ظرفیت ها و شیوه های تحقق مرجعیت علمی قرآن» اضافه کرد: تمدن، یک مقوله جمعی است که شامل ابعاد متعدد فردی، اجتماعی، اقتصادی و سایر شئون انسانی است و اگر اسلام و قرآن در این ترکیب تمدنی حضور پیدا نکند، حیات مسلمین قرآنی نخواهد شد. برای دستیابی به چنین نهضت علمی بر محور قرآن، ما شعار و عنوان «مرجعیت علمی قرآن» را برگزیدیم تا نخبگان، فرهیختگان جهان اسلام را برای اندیشه در این عرصه و ایجاد ارتباط میان قرآن و سایر علوم فراخوان نماییم. این نهضت علمی-قرآنی نیازمند تشکیل نشست ها، حلقه های علمی و پژوهش های گوناگونی است که امیدواریم با اهتمام جمعی و توفیقات الهی، سرآغاز این حرکت از این نشست آغاز شود.
در ادامه هم اندیشی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدعلی میرزایی، دبیر علمی نشست و جناب حجت الاسلام و المسلمین محمدصادق یوسفی مقدم؛ رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به ترتیب در مورد «جایگاه مرجعیت قرآن کریم در جهان اسلام؛ هست ها و بایدها» و «گونه های بهره مندی از قرآن در تحقق مرجعیت علمی» به ایراد سخنرانی پرداختند.
همچنین در این هم اندیشی، پروفسور شعبان علی دوزگون از دانشگاه آنکارا، پروفسور محمت امید از دانشگاه مرمره، طوبی اوزترک از دانشگاه آنکارا، پروفسور محمد اوکوران از دانشگاه چروم، خدیجه توکسوز از دانشگاه سلیمان دمیرل، پروفسور مراد دمیر کل از دانشگاه یلدریم بیازیت آنکارا، پروفسور مفید سلیم ساروهانی از دانشگاه آنکارا، پروفسور صدیق کورکماز از دانشگاه ازمیر،، و شیخ حسن قناعتی از محققان کشور ترکیه نکات و دیدگاه های خویش را در این حوزه مطرح نمودند.
حجت الاسلام و المسلمین محمد علی میرزایی؛ دبیر علمی هم اندیشی با اشاره به اینکه قرآن، صراحت و قطعیت در جامعیت دارد، اظهار داشت: قرآن کتابی نیست که مذاهب برای توجیه ایده های اجتهادی خودشان به آن استناد کنند بلکه قرآن کتابی است که قابلیت اجرا در عرصه های مختلف دارد و پیش از این که به قواعد و منطق کلی قران تسلط نداشته باشیم نمی توانیم از آن به درستی استفاده نماییم. این بحث فقط در داوری قرآن و منابع ضعیف نیست، بلکه امروز شاهد تحولاتی هستیم و خیلی از سنت ها به علت تغییر شرایط، کارایی خودشان را از دست دادند، به این مفهوم که در حدیثی سفارش هایی شده است که آن سفارش برای امروز کاربردی ندارند، ازاین رو قرآن حقیقتی انکار ناپذیر است و ظرفیت برون رفت از مسائل را دارد.
وی درباره این که قرآن چقدر توانسته در ارتقای سطح انسان امروزی مؤثر باشد، اظهار داشت: ما نمی توانیم از نظم مطلوبی صحبت نماییم اما وضعیت تولید علم خودمان را تغییر ندهیم. ما با آشفتگی معرفتی روبرو می باشیم و می خواهیم بعضی از کاستی ها را با موارد دیگری که ارتباطی با آن ندارد، جبران نماییم. این در شرایطی است که بن بستی که اروپایی ها به آن رسیدند و مجبور شدند مباحث میان رشته ای را به میان آورند به این علت بود که روش های قبلی کارآمد نبودند و به بن بست رسید و بنابراین به دنبال ضد روش رفتند که به نظر می آید خودش روش و راهی درست است.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین یوسفی مقدم ابتدا به بعضی از پیش فرض ها و مبانی مرجعیت قرآن اشاره نمود و اظهار داشت: بعضی از پیش فرض ها شامل ۱. اصالت قرآن در انتساب مطالب آن به خداوند؛، ۲. جامعیت قرآن؛ ۳. فرازمانی قرآن؛ ۴. به هم پیوستگی ساختاری و نظام¬مندی معارف قرآن؛ ۵. تنها منبع معیار بودن قرآن و ۶. نقطه آغاز علوم اسلامی است.
وی بر ضرورت اجتناب از افراط و تفریط در مرجعیت علمی قرآن تاکید کرد و اضافه کرد: اجتناب از افراط و ادعای این که جزئیات علوم در قرآن موجود است و افتادن در دام تأویل ناروا و هم اجتناب از این دیدگاه که قرآن تنها به رابطه انسان با خدا و آخرت پرداخته است.
حجت الاسلام یوسفی مقدم در مقایسه قرآن و علوم اظهار داشت: قرآن کتاب علمی مصطلح نیست، از این رو در آن هیچ مطلبی با زبان و اصطلاحات رایج علوم نیامده است.
قرآن همانند طبیعت بسا رازهای حل نشده دارد که در آینده حل خواهند شد.
وی در انتها مرجعیت قرآن را به معنای منبعیت قرآن دانست و اضافه کرد: قرآن کریم منبع کشف مبانی و اصول، منبع جهت دهی به علوم، منبع الهامات علمی و منبع نظریه پردازی می باشد و برای این منبعیت آثاری میتوان برشمرد که از قبیل ۱. ساخت مبحث برای فقه و حقوق و توسعه آن از حریم افراد مکلف و صاحب حق به جامعه مکلف و صاحب حق؛ ۲. نه جامعه شناسی بر روان شناسی مقدم است و نه جامعه شناسی بر روان شناسی و هر یک مبحث مستقل خویش را دارند چون اصالت فرد با اصالت جامعه تعارض ندارد.
در ادامه پروفسور محمد اوکوران، استاد علم کلام از دانشگاه چروم اظهار داشت: یکی از مهم ترین مشکلات، عدم منفعت بخشی مطالب این جلسات در زندگی مردم است. این گونه جلسات باید بر دو مساله تمرکز کند؛ تصور قرآنی فلسفه علم و فلسفه دین. ابن خلدون دانشمند مشترک ما برای مرجعیت علمی قرآن است و باید به روش وی توجه نمود. ابن خلدون از قرآن الهام می گرفت و آن الهام این بود که علت و حکمت برای خلقت همه اشیا و مخلوقات را به دانستن علت آن پیوند می داد و علم و دانش فلسفه را بر این اساس به وجود آورد. ما در نظریات علمی قرآن بعد از درک معارف قرآن، نباید هر درک و فهم و علمی را به قرآن نسبت دهیم. ما به مسائلی نظیر خلافت بیشتر به صورت علمی توجه می نماییم، ولی ابن خلدون با روش علت یابی در طول تاریخ با آن برخورد کرد.
در ادامه پروفسور محمت امید، استاد فرق و مذاهب از دانشگاه مرمره اظهار داشت: باید در معرفی هر مذهب و فرقه ای از منابع خود آنها استفاده نمود. مسلمانان فرازمانی نگاه می کنند، درحالی که باید برای حل مشکلات به زمان خودشان نگاه کنند.
همچنین در ادامه پروفسور مراد دمیر کل، استاد فلسفه اسلامی از دانشگاه یلدریم بیازیت آنکارا اظهار داشت: مدل اسلامی سازی علوم را این گونه که عنوان شد درست نمی دانم. هر نظریه مبتنی بر یک مبنایی است که در ذهن خود انسان شکل می گیرد و حال آنکه ما نمی دانیم که این مبنای ما مبنای دقیق و درست اسلامی است یا غیر اسلامی. وقتی نگاه ابن سینا به علم را بررسی می نماییم، می بینیم که نگاهشان به طبیعت فقط نگاه به خود طبیعت بود و آن هم نگاهی مبتنی بر یک مبنای از قبل ساخته شده که دانشمندان غربی هم این گونه اند.
در ادامه خدیجه توکسوزف استاد فلسفه اسلامی از دانشگاه سلیمان دمیرل اظهار داشت: برای رسیدن به سعادت باید رضای الهی مدنظر باشد و در صورتی رضای خدا جلب می شود که فعل اخلاقی صورت گیرد و این فعل اخلاقی باید از یک منبع یا پشتوانه قوی نظری باشد. اگر مطالعات قرآنی دقیق داشته باشیم باید به نظر علمای پیشین رجوع نماییم و نظرات آنها را استخراج نماییم. با این رویکرد میتوان به تمدن سازی اسلامی رسید.
در ادامه پروفسور شعبان علی دوزگون از دانشگاه آنکارا اظهار داشت: متن قرآن یک متن صامت نیست، بلکه یک متن تمدن ساز است و در زندگی اثر گذار است. خدا در قرآن به پیامبر می فرماید برای انسانی که هدف متعالی در نظر گرفته است و آن هدایت انسان است. سوال این است که چه کلمات و گفتارهایی در قرآن وجود دارد که انسان را به اهداف متعالی برساند. در مرجعیت علمی قرآن مهم این است که وقتی قرآن را می خوانیم چه نماییم که این متن هدایت بخش شود.
در ادامه پروفسور مفید سلیم ساروهانی، استاد الهیات از دانشگاه آنکارا اظهار داشت: نام دیگر قرآن فرقان است، یعنی قرآن یک کتاب آگاهی است. وقتی که به داستان های قرآن نگاه می نماییم آنها قانون ساز می یابیم. در قرآن یکبار داستان کشتی نوح آمده است، ولی از آن قانون ابدی به وجود می آید. داستان یوسف یک مرتبه تکرار شده است. حضرت یونس یک مرتبه در شکم ماهی بیرون وارد شده و یا داستان حضرت صالح یک مرتبه در قرآن آمده، ولی همین داستان به ما محافظت از محیط زیست را می آموزد. بر این اساس باید با اتکاء به قرآن، علم و دانش های مهم تولید نماییم.
در ادامه پروفسور آدم آرکان، استاد الهیات تاریخ مذاهب اسلامی از دانشگاه استانبول اظهار داشت: مرجعیت علمی قرآن برای همه مسلمانان یک امر آشکار است، وقتی همه مذاهب به مسائلی برمی خورند به قرآن رجوع می کنند، اما با نگاه به قرآن نظریات متفاوتی امکان دارد به وجود بیاید، وقتی ما به تاریخ رجوع می نماییم می بینیم که برداشت ها از قرآن متفاوت می باشد و این سبب ایجاد مذاهب متعدد می شود، بنابراین عده ای به علم حدیث رجوع می کنند و آنها را اهل حدیث می گویند که یک مذهب را می سازند و در مقابل آنها قرآنی ها به وجود می آید، بنابراین تاکید بیش از اندازه بر قرآن نتایج منفی هم به دنبال دارد همچون ایجاد دو تفکر قرآنی و اهل حدیث.
در ادامه پروفسور دکتر صدیق کورکماز از دانشگاه ازمیر اظهار داشت: از قرآن نظریات مختلفی بیرون می آید و ما باید این ایده را مطرح نماییم که راه گشای همه مشکلات و کلید هدایت و عامل حیات ابدی انسان قرآن است. در این بین ما باید ابتدا به مفاهیم رجوع نماییم در بحث مزایای علمی قرآن مفاهیمی نظیر علم چیست، دانش چیست، علم دانشی چیست، ایمان یا باور چیست که برای هرکدام جواب معمولی لازم است. دانش یعنی رسیدن از معلوم به مجهول. در مرجعیت علمی قرآن ما نیازی نداریم که از قرآن شروع نماییم و به زندگی نگاه نماییم، بلکه می توانیم با شروع از زندگی به قرآن رجوع نماییم. این نگاه تحقیر کردن قرآن نیست. هر مطالعاتی که بر روی قرآن صورت گیرد همه آنها پرارزش است، اما وقتی می خواهیم قرآن را بفهمیم باید از زندگی شروع نماییم.
در ادامه طوبی اوزتورک، استاد علم کلام از دانشگاه آنکارا اظهار داشت: در مرجعیت علمی قرآن تصور قرآنی و روشمند و متدولوژی صحیح نسبت به قرآن امری ضروری می باشد. آنچه که یک تصور قرآنی صحیح را به دنبال دارد تصور انسانی است، بنابراین در مدعی تعلمی قرآن احتیاج به تصور انسانی امری ضروری می باشد. مسلمانان در جغرافیای اسلامی با مشکلی مواجهند که تصورات منفی در آنها به وجود می آورد، تصورات منفی انسان یکی از این سه موارد است؛ فهم تاریخ، در فهم تاریخ صامت مانده و جوال نیست، آینده نگری ثابت و بدون حرکت دارند، فهم آن و زندگی خود انسان صامت و بی حرکت است. برای رسیدن به تصور و فهم انسانی باید نگاه نماییم که قرآن در فهم انسان چه مفاهیم مهمی مطرح می کند؛ فطرت، نفس، روح و قلب، تسویه شاکله و مفاهیم مختلف دیگر که ما با رویکرد این مفاهیم به تصور صحیح از انسان می رسیم، بنابراین وقتی که دنیای شیعه و سنی را نگاه می نماییم برای رسیدن به وحدت ضروریست که هر دو یک تصور انسانی صحیح داشته باشند و به دنبال این تصور صحیح و برداشت صحیح از قرآن به همگرایی برسند.
وی اضافه کرد: یک نظریه جدید در اسلامی سازی علوم به نام اجتهاد وجود دارد که ما با نگاه به این رویکرد می توانیم به دستاوردهای جدیدی دست پیدا نماییم. در کلام آندلسی وقتی به جامعه آن زمان نگاه می کنی مفهوم همزیستی انسان ها با هم به دست می آید که ما باید به آن برسیم. ما با این رویکرد اگر به قرآن و تمدن سازی نگاه نماییم تفکرات و گفته های صحیح را استخراج و تفکرات غلط و کنار می گذاریم و با این نگاه می توانیم همزیستی مسالمت آمیزی با مذاهب داشته باشیم. ما در قرآن کریم مذاهب نداریم، در فهم و توجیه و تفسیر قرآن هم باید با همین دید به مسائل نگاه نماییم، بنابراین باید از اسلام دولتی با یک رویکرد جدید به تمدن سازی داشته باشیم.
در ادامه شیخ حسن قناعتی، پژوهشگر علوم اسلامی ترکیه اظهار داشت: قرآن کریم امروز با شناسنامه و هویت ما شناخته شده است و به رغم این که قرآن می گوید خود من باید در همه عرصه های زندگی وسیله هدایت انسان باشم، اما می بینیم که در خیلی از ابعاد زندگی قرآن و معارف آن اثر گذار نیست. رسول اکرم (ص) خود قرآن صامت است و ما باید قرآن متحرک هم به وجود بیاوریم چون قرآن کلام صامت است. در منظومه علمی قرآن همه مباحث علوم باید قرآنی باشد، برای نمونه در مباحثی کلامی باید با نگاه به قرآن مسائل استنباط شود. در قرآن معارف زیادی وجود دارد، اما مصداق زیادی وجود ندارد. در موارد ی مفهوم و معارف و معارف انسانی در آن هستند مصداق ساز لازم داریم و برای نگاه به مصادیق باید به روایات پیامبر و ائمه رجوع نماییم بنابراین قرآن می گوید: لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب