نگاهی به كتاب قالی های دستباف شرقی و اروپایی
قالیبافی در شرق و اروپا نگاه غرض ورزانه به هنر دست شرقی ها
متنی كه می خوانید نقد كتاب كتاب قالی های دستباف شرقی و اروپایی است كه با ترجمه نازیلا دریایی انتشار یافته است. امید بنام نویسنده این مطلب خود محقق حوزه فرش و همین طور طراح قالی است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: امید بنام
اردیبهشت ۱۳۹۹ بود که خبر انتشار کتاب قالی های دستباف شرقی و اروپایی منتشر گردید. در متن خبر آمده بود که: «کتاب قالی های دستباف شرقی و اروپایی(Hand-woven Carpets، Oriental & European) در سال ۱۹۲۲ در لندن و در دو جلد متن و تصویر به نویسندگی آلبرت فرانک کندریک(Albert Frank Kendrick) و سی ای سی تاترسال(Creassey Edward Cecil Tattersall) به چاپ رسیده اخیرا توسط انتشارات فرهنگسرای میردشتی و با همت دکتر نازیلا دریایی ترجمه و روانه بازار کتاب ایران شده است.»
کتاب دو جلدی قالی های دستباف شرقی و اروپایی نوشته آلبرت فرانک کندریک (کارشناس تاریخ نساجی و مسئول بخش نساجی موزه ویکتوریا و آلبرت(V&A) لندن از سال ۱۸۹۷ تا ۱۹۲۴) با همکاری تاترسال که او نیز از پژوهشگران و کارشناسان نساجی، نوشته است. این کتاب توسط انتشارات Dover در سال ۱۹۲۲(۴ سال بعد از جنگ جهانی اول) در ۲۰۵ صفحه همراه با ۲۰۶ تصویر همچون ۱۹ تصویر رنگی منتشر گردید. بدین جهت بررسی دقیق دستبافته های موزه ویکتوریا و آلبرت لندن در کتاب و تعدد نمونه ها ارتباط با مسئولیت ایشان در آن موزه دارد.
انتشار این کتاب در آن دوران (۱۳۰۱/۱۹۲۲) همزمان با اواخر قاجار و سلطنت احمد شاه ۱۲۸۸- ۱۳۰۴(۱۹۰۹- ۱۹۲۵) و فعالیت کمپانی های خارجی تولید و صادرات قالی در ترکیه و ایران بوده است. برگزاری نمایشگاه های مهم در وین در سال ۱۸۹۱ و مونیخ در سال ۱۹۱۰ و مشاهده قالی های منحصر به فرد شرقی و انتشار کتاب های «بافته های شرقی» نوشته نویگباوئر در سال ۱۹۰۹و «فرش های قدیمی شرقی» نوشته دکتر وان، بُده در سال ۱۹۰۲) و کاتالوگ های آنها، توجه به دانش دستبافت شناسی را بیش از پیش با اهمیت تر کرد.
کندریک در پیشگفتار این کتاب به معرفی کتب و آثار انتشار یافته در حوزه قالیبافی زمان خود می پردازد و در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه می کند. این کتاب مشتمل بر دو بخش و ۱۱ فصل است. بخش اول شامل ۷ فصل مسائل تاریخی قالیبافی (ایران، هند، ترکیه، قفقاز، آسیای شرقی، اروپا (اسپانیا، لهستان، فنلاند، فرانسه) انگلیس) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. بخش دوم نیز شامل۴ فصل؛ اسلوب بافت، نقوش قالی ها، ملاحظات اجرایی، قالی های موجود در بازار، دسته بندی و شناسایی است. در آخر کتاب نیز لیستی از منابع آن دوره عرضه شده است.
این کتاب (چاپ متن اصلی ۹۸ سال پیش) را باید با در نظر گرفتن شرایط زمان تالیف، مطالعه کرد. برای اینکه برخی نظرات و نتایج بعدها دستخوش تغییراتی شده است. اما اطلاع از این منبع نیز برای پژوهشگران و علاقه مندان لازم و ضروری می باشد. نویسنده در بخش دوم، فصل ۳ کتاب تحت عنوان ملاحظات اجرایی (خرید- قیمت- آموزش) از تجربیات مهم خود سخن می گوید که نکات مفید و اطلاعات تاریخی به همراه دارد. بررسی دستبافته های اروپا بویژه انگلیس در نوع خود دارای اهمیت است.
در بخش رنگ و رنگرزی، نویسنده با صداقت اذعان می کند که روند نزولی کیفیت رنگرزی در شرق نتیجه تاثیرات غربیان و پیدایش و فروش رنگزاهای جوهری است. صفحه ۱۹۷، سطر پنجم پارگراف سوم: «چنین روند نزولی نتیجه تاثیرات غربی است که تاریخ پیدایش آن دقیقاً به سال های ۷۰- ۱۸۵۹ باز می گردد. در خلال آن سال ها، رنگرزی جوهری که در سال ۱۸۵۹ اختراع شد، در شرقی مورد استفاده قرار گرفت. درخشان بودن آنها، سهولت ترکیب و ارزانی نسبی، سبب اغوای رنگرزان شرقی شد تا به شیوه رنگرزان غرب عمل کنند. این رنگ های درخشان، اغلب ماندگاری ندارند؛ شاید بتوان با اطمینان اظهار داشت که هیچ گاه آن گونه نبودند که برای نخستین بار عرضه شدند.»
با تطبیق برخی صفحات از ترجمه (بطور نمونه) با متن اصلی، شاهد نهایت دقت و امانتداری مترجم در برگردان، وسواس در گزینش عبارات تخصصی و فنی هستیم. در مقدمه مترجم به بیان استفاده از جملات غرض ورزانه مولف در صفحه ۱۲۶ متن اصلی اشاره کرده و با صداقت به عدم برگردان آن اعتراف می کند که نشان از تعهد مترجم نسبت به متن کتاب است.
به طور کلی عدم ذکر نام طراحان و تولیدکنندگان مهم مناطق و یا کلی گویی از مناطق مهم و یا بر نشمردن دیگر آثار موزه ای نیز می تواند از نکاتی باشد که نویسنده حساسیت لازم را نشان نداده یا از اهداف نگارش خود ندانسته است. در بیان نوع گره قالی ها هم از اصطلاح گره گٌردس (گره متقارن _ ترکی) و گره سنه (گره نامتقارن _ فارسی) استفاده شده که هم نام با محل گٌردس در آناتولی است.
به نظر باتوجه به اهمیت رنگ در تکمیل طرح از سویی و تاثیر رنگی بودن تصاویر در بیان و درک مطالب، چنانچه ملاحظات مالی چاپ را هم در نظر بگیریم. چه بسا با حمایت های ارگان ها و تشکل ها، شاهد رنگی شدن تصاویر در تجدید چاپ این کتاب باشیم. همین طور تجدید نظر در طرح روی جلد نیز می تواند بر جذابیت بصری اثر در رابطه با محتوا کمک نماید. شایان ذکر است این کتاب با قیمت روی جلد ۸۵، ۰۰۰ تومان در قطع رقعی و ۳۲۰ صفحه از طرف کتابسرای میردشتی به چاپ رسیده و در دسترس جامعه قالی کشور قرار گرفته است.
گفتنی است؛ دکتر نازیلا دریایی طی چندین سال ترجمه کتاب های: «خون گل ها»، «اطلس قالی و فرش»، «قالیچه های آذربایجانی– قفقازی»، «مروری بر دستبافته های عشایر شاهسون» را در کارنامه خود دارد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب